Budowle z historią – szkoła ewangelicka w Kątach Wrocławskich
 |
O pierwszej szkole i nauczaniu w duchu ewangelickim w Kątach jest już wzmianka z 1552 roku, gdzie nauczycielem był niejaki Baltazar Tilesius. Nie istniała ona zbyt długo, gdyż wrocławska kapituła katedralna, do której należało miasto, starała się skutecznie usuwać luteranizm z miasta. Działania te były na tyle efektywne, że Kąty będące przez kilka stuleci pod jej jurysdykcją aż do drugiej połowy XVIII w. miały tylko szkołę katolicką. Ponieważ była jedyną, uczęszczały do niej również dzieci z rodzin ewangelickich. Społeczność ewangelicka, będąc mniejszą grupą wyznaniową, utrudnienia w zakresie oświaty jak i praktyk religijnych odbierała jako szykany ze strony katolików i próby ograniczania
 |
| Budynek wspólnoty ewangelickiej i stacja diakonis |
ich dalszego rozwoju. Zmianę ich sytuacji przyniosły wydarzenia polityczne na Śląsku w latach 1740 – 1763 1 , które z czasem doprowadziły do wzrostu znaczenia gmin protestanckich i zrównania ich w prawach obywatelskich. Potwierdzeniem tego jest historia rozwoju szkolnictwa ewangelickiego w Kątach, które tak na dobre rozpoczęło się w roku 1785. Wtedy to starania miejscowych ewangelików stały się na tyle skuteczne, że przy współudziale zborów z Sośnicy i Wszemiłowic zezwolono na utworzenie pierwszej po ponad 200 latach ewangelickiej szkoły ludowej w Kątach. Mieściła się ona w prywatnym domu Gotfryda Hübnera. Nauczycielem został w niej niejaki Melzig2 z rocznym wynagrodzeniem 16 talarów. Oprócz tego dostawał on deputat w drewnie, część z wpływów magistratu ze składek dobroczynnych, a także miał dochody z opłat za pogrzeby. Wzmianki z następnych lat mówią o czasowym zamknięciu szkoły, o konfliktach i zmianach nauczycieli3, a także o trudnościach i braku współpracy między kąteckim magistratem a ewangelikami. Z biegiem lat sytuacja zaczęła się normować i przy wsparciu zarządu prowincji w wysokości 300 talarów oraz zaangażowaniu ojców ewangelickich rodzin, w latach
 |
| Dawna szkoła ewangelicka na kartce z 1906 roku |
1827-1828, powstała w Kątach nowa szkoła jednoklasowa. Uczęszczało do niej 105 dzieci, w tym część z nich pochodziła z okolicznych wsi. Wraz ze wzrostem ewang. wspólnoty kościelnej, która w 1835 r. otrzymała własną świątynię, rosły też potrzeby oświatowe. W 1854 roku powołano drugiego nauczyciela, bowiem liczba uczniów wynosiła już 134 dzieci. Istniejący budynek w kolejnych latach rozbudowywano i tak w 1890 roku była to już szkoła trzy salowa, z trzema nauczycielami i 260 uczniami w czterech klasach. Kolejne lata przyniosły dalszy wzrost liczby uczniów, co spowodowało utworzenie piątej klasy z tym że najmłodsze dzieci miały swoją salę nie w szkole, a w Domu Wspólnoty Ewangelickiej 4 . W roku 1920 przyjęto piątego nauczyciela i adaptując dawne mieszkanie służbowe kierownika szkoły, utworzono piątą salę. Podjęto też uchwałę o utworzeniu szóstej klasy, a kierownika mianowano rektorem. Jednak budynek szkolny był w coraz gorszym stanie technicznym, także w 1924 roku zarząd podjął decyzję o budowie nowej szkoły. Plac pod budowę zakupiono w 1925 roku od pani Lustig i miał on wielkość 8 ¾ morgi. Znajdował się przy dawnej ul. Dworcowej, dzisiaj 1-Maja.
 |
| Zdjęcie z uroczystego otwarcia szkoły w 1928 r. |
Na skutek złej sytuacji finansowej spowodowanej wojną i powojennym kryzysem, uzyskanie niezbędnych kredytów stało się bardzo utrudnione. Udało się jednak, w wyniku starań dyrekcji szkolnej dostać od ministra oświaty dużą pożyczkę z dogodnymi warunkami odsetkowymi i ratalnymi. Poręczył za nią powiat Środa Śląska. W lipcu 1927 zabrano się do budowy i w krótkim czasie powstał nowoczesny budynek szkolny z sześcioma salami lekcyjnymi, z pomieszczeniem, w którym były pomoce naukowe, z klasą do nauki fizyki, pokojem dla rektora, dla nauczycieli i gabinetem lekarskim. Nie brakowało nawet prysznica dla dzieci. Obok wybudowano dom dla nauczycieli, z dwoma mieszkaniami dla małżeństw i z jedną kawalerką. Z działki tej odsprzedano jeszcze 5 morgów wspólnocie osiedlowej, a i tak pozostał jeszcze duży plac do ćwiczeń, jak też teren przeznaczony na dwa ogródki dla nauczycieli i na ogródek szkolny. Prace budowlane prowadził do
 |
| Dawny budynek mieszkalny dla nauczycieli |
01.11.1927 roku radca nadzoru budowlanego z Wrocławia, p. Markgraf , a od tamtego momentu budowniczy Herzer z Kątów. Łączny koszt budowy zamknął się w kwocie ok.150 000 marek. Dnia 20.03.1928 roku nowy budynek szkolny został oddany do użytku w obecności notabli z urzędu powiatu średzkiego, duchownych obu wyznań, dyrekcji i delegacji szkoły, magistratu i radnych z Kątów, a także rady i kolegiów nauczycielskich z innych kąteckich szkół. Budynek do dzisiaj pełni swoje zadanie oświatowe.
 |
| Kartka pocztowa z widokiem na szkołę i osiedle z 1931r. |
Na podstawie tłum. M. G z „Neumarkter Kreiskalender” 1929 str. 95-99
1 Wojny śląskie – 1740-1763 Trzy wojny między Austrią Habsburgów i Prusami Hohenzollernów o panowanie nad Śląskiem. W ich wyniku większość Śląska znalazła się w granicach Prus, a wraz z nimi od 1871 r. w zjednoczonych przez Ottona von Bismarcka pod berłem Hohenzollernów Niemczech. Wprowadzono też wtedy tzw. Ustawę Szkolną nakładającą obowiązek nauki dzieci w wieku od 6 do 14 lat.
2 Po nim byli kolejni ewangeliccy nauczyciele: Graupe, Gramatke, Pohl, Rausch, Klinkert, od 1915 Victor Polaschek
3 Szkoła nie działała w latach 1816-1819
4 Stacja diakonis ewangelickich, budynek obecnie nieistniejący – dawniej przy ul. Wszemiłowickiej dzisiaj ul. Mireckiego