Na Równinie Wrocławskiej w gminie Kąty Wrocławskie znajduje się wieś Strzeganowice. Jest to jeszcze wieś typu ulicówka, ale kolejne zabudowy zmieniają ten charakter. Niemiecki Językoznawca Paul Heffner dowodzi, że nazwa pochodzi od polskiego słowa „strzec” i jest związana z książęcym prawem stróży. Potwierdzenie tego faktu dają wykopaliska (ślady urządzeń obronnych). Wcześnie wzmiankowana jest w roku 1155 jako własność biskupa wrocławskiego pod nazwą Ztreganonovici. Wieś ta przez wieki przechodziła w kolejne ręce i zmieniała się pisownia jej nazwy. W roku 1312 – Streganowicz, kolejno w 1346 r. – Strzegananoicz, w 1351 r. – Strzechonowicz. Następny właściciel przekazał prawa książęce wsi Strigonowicz królowi czeskiemu Karolowi IV. W 1352 r. Streganowicz przejęła kapituła wrocławska i do sekularyzacji w 1810 r. wieś pozostawała w jej dobrach. W wyniku sekularyzacji ogłoszonej edyktem Króla Fryderyka Wilhelma III wieś przeszła na własność państwa, jak wiele majątków kościelnych w tym czasie i zarządzał nią królewski urząd. W 1845 roku wieś wykupił baron von Kotwiz, następnym był w 1888 r. właściciel fabryki w Pustkowie Żurawskim Paul Naehrinch. W roku 1937 nazwa wsi Paschwitz została zmieniona Fuchshübel, by po wojnie docelowo funkcjonować jako Strzeganowice. Po roku 1945 nastąpiła parcelacja ziemi pomiędzy przybywających polskich osadników.
Na ponad czterdziestu stanowiskach archeologicznych na terenie wsi Strzeganowice odkryto wiele śladów osadnictwa z czasów różnych kultur, a nawet urządzenia obronne, oraz cmentarzysko szkieletowe. Należy tu wymienić stanowiska z kultur : KAK, (Kultura amfor kulistych to kultura neolityczna,) unietycka, łużycka, przeworska. Dominowały tu okresy: neolit, wczesna epoka brązu, epoka brązu Halstatt, okres wpływów rzymskich, pradzieje, wczesne i późne średniowiecze.
We wsi na skarpie znajduje się stary gotycki kościół św. Stanisława z przełomu XIV/XV, wielokrotnie przebudowywany. W latach 1794–96 powstała południowa kruchta i remontowany był dach. W tym czasie ostrołukowe okna w prezbiterium zmieniono na łukowe. Powstał obiekt jednonawowy z węższym prezbiterium. Później dobudowano przedsionek i zakrystię. Ołtarz główny wykonany jest z polichromowanego i złoconego drewna. Wewnątrz znajduje się wyposażenie neobarokowe i historyczne z 3 ćwierci XIX w. Zachowane są barokowe obrazy i rzeźby św. Judy Tadeusza, św. Jana Nepomucena, św. Ignacego Loyoli, św. Alojzego i Chrystusa Zmartwychwstałego.
Pozostałe obiekty wpisane do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków: zespół folwarczny (budynki mieszkalne, obora), dom mieszkalny nr 19-21 (ok. 1880r.), dwie obory przy nr 19-21 (ok. 1880r.), stodoła przy nr 19-21 (ok. 1880r.), dom mieszkalny nr 38 (1912r.), dom mieszkalny nr 44 (XIX/XX w.).
Folwark pochodzący z lat 1910 – 1912 z ziemią został zagospodarowany przez PGR, podległy pod Gniechowice. Obecnie własność prywatna – gospodarstwo rolne. W folwarku Fuchshübel- Strzeganowice w czasie wojny pracowało 30 jeńców Rosjan. W części centralnej zabudowań folwarku znajdował się kiedyś dwór z XVIII wieku. Obiekt wykonany w technice szachulcowej, co widać na fotografii. We wsi znajduje się budynek starego browaru z początku XX w. Do lat 80. ubiegłego wieku we wsi funkcjonowała gorzelnia podległa pod PGR. Obiekt ten znajduje się na obrzeżach wsi, w kierunku na Sośnicę. Budynek murowany nieotynkowany wykończony cegłą, widoczny z daleka jest komin.
Do czasów obecnych utrzymał się budynek starej gospody Gasthof Otto Klausa z drobnymi zmianami.
Przy drodze na wschód od kościoła w roku 1923 mieszkańcy wsi postawili pomnik z nazwiskami mieszkańców poległych w czasie I wojny światowej. Dodano płaskorzeźbę przedstawiającą miecz z inskrypcją: „Im Weltkrieg fielen für ihr Vaterland” („Poległym za ojczyznę w I wojnie światowej”).
W styczniu 1945 r. przez teren wsi przeszła kolumna 6000 więźniów z ewakuowanego obozu pracy (Arbeitslager w Fünfteichen) obecnie Miłoszyce w gminie Jelcz-Laskowice przy fabryce zbrojeniowej Krupp – Bertha Werke, do obozu głównego Gross Rosen (obecnie Rogoźnica). W Strzeganowicach miejscowa ludność niemiecka na wieść o przemarszu kolumny przygotowała kawę i jedzenie, ale esesmani nie pozwalali na jakąkolwiek pomoc. Ktoś podarował buty. Inny miejscowy Niemiec przemycił garnek gotowanych kartofli. Za wszelką pomoc groziła śmierć. Bywali też agresywni mieszkańcy… Wyjście poza kolumnę kończyło się śmiercią, dobijano słabych, którzy nie dawali rady iść dalej. Za kolumną jechały wozy, na które ładowano zmarłych. W Strzeganowicach grzebali Rosjanie wzięci do niewoli, pracujący tam w majątku. W Kątach Wrocławskich, w części cmentarza, gdzie pochowano po wojnie żołnierzy radzieckich, znajdują się mogiły ekshumowanych w Strzeganowicach więźniów w latach 1974 i 1978 r. Przed laty staraniem Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Kąckiej, po długim załatwianiu wszelkich możliwych zezwoleń przez nieżyjącego już prezesa Jerzego Grendę, członkowie stowarzyszenia przy wsparciu władz gminnych wykonali przebudowę lastrykowych nagrobków, które były już w złym stanie, na granitowe.
Opracował Stanisław Cały
