Jako uzupełnienie poprzedniego artykułu jeszcze trochę historii.
Korpus Lützowa w wojnie wyzwoleńczej Prus w 1813 r
Szkic historyczny
Klęska Napoleona w Rosji spowodowała, że elity pruskiej „partii reform” zaczęły naciskać na Fryderyka Wilhelma III celem odwrócenia niewygodnego sojuszu z Francją.
Nadzieją było osiągnięcie większych korzyści politycznych z Rosją niż z Napoleonem.
Słabość Prus wynikała z dominacji francuskiej, a jej wizja urządzenia Europy była nie do przyjęcia. Oczekiwano sojuszu z Rosją i Austrią, umożliwiającego wyjście z trudnego położenia międzynarodowego, w szczególności powrotu terenów utraconych traktatem w Tylży.[1]
Fryderyk Wilhelm III wahał się, gdyż losy wojny nie były przesądzone, a wojska francuskie przebywały w garnizonach na terenie całych Prus. Potępił co prawda konwencję z 30.12.1812 zawartą w Taurogach, ale jednocześnie popierał przygotowania do zerwania z Francją.[2]
27 lutego1813 r. Prusy zawarły z Rosją tzw. Traktat Kaliski, na podstawie którego zapoczątkowano VI koalicję antyfrancuską.[3]
Król Prus Fryderyk Wilhelm III
Na pamiątkę rozpoczęcia wojny wyzwoleńczej Prus spod panowania francuskiego, 10 marca 1813 r. ,we Wrocławiu, został ustanowiony przez króla Prus Fryderyka III, Żelazny Krzyż/ Eisernes Kreuz 1813 (EK 1813)/,który jest jednym z najstarszych odznaczeń niemieckich.
Żelazny Krzyż 1813
16 marca 1813 r. wypowiedziano wojnę Francji.
17 marca 1813 r we Wrocławiu, ówczesnej stolicy państwa pruskiego, wydano słynną odezwę An mein Volk /Do mojego ludu/, co jednoznacznie spowodowało zerwanie z profrancuską polityką.
W odezwie król Fryderyk Wilhelm III poinformował Brandenburczyków, Prusaków, Ślązaków, Pomorzan i Litwinów, znoszących cierpliwie od siedmiu lat swój ciężki los po wojnie, która nie zakończyła się chwalebnie, że rozpoczyna się kolejny konflikt. Nowa wojna zadecyduje o ich dalszej egzystencji, niepodległości i dobrobycie, pozostaje im zatem wybór między chwalebnym pokojem a zagładą. Odwołując się do patriotyzmu poddanych, władca wzywał do wspólnej wojny o wyzwolenie spod obcych władców, wierząc, że Bóg, wytrwałość, męstwo i pomoc sojuszników pozwolą osiągnąć zwycięstwo. Król nie złożył żadnych obietnic politycznych, a jedynie zapowiedział zwycięstwo, gdyż wojna będzie się toczyć w sojuszu z Rosją i całą Rzeszą, a po jej zakończeniu nastąpi pełen chwały pokój i nawrót szczęśliwych czasów.
tekst odezwy An mein Volk
Odezwę opublikowano 20 marca w dzienniku”Schlesische Zeitung” .
Tego samego dnia rozpoczął we Wrocławiu 3 dniową wizytę car Rosji Aleksander I.
Car Rosji Aleksander I
Twórcą odezwy był pruski polityk, Teodor Gottlieb von Hippel, sekretarz w Ministerstwie Stanu, odpowiedzialny za reformę administracji.
Teodor Gottlieb von Hippel
Władze wojskowe i cywilne podjęły przygotowania do działań militarnych. Reorganizowano armię, umacniano twierdze, inspirowano działalność spiskową.
W memoriale Regulamin powszechnego zrywu zbrojnego podawano między innymi, że „konieczne jest podtrzymanie w narodzie uczucia niechęci wobec ucisku, przeświadczenie o samoobronie, poświęcenie życia i mienia. Należy ożywić i rozpowszechnić idee, jak wywołać insurekcję i nią kierować.”
Przeciwko Francji wydano wiosną 1813 r. szereg zarządzeń, które ustanowiły podstawy prawne siły militarnej Prus.
Zniesiono wszystkie zwolnienia od służby.
Obejmowały one właścicieli ziemskich, posesji miejskich, większych gospodarstw wiejskich, urzędników, synów wdów, jedynych żywicieli rodzin oraz wszystkich mężczyzn nie mieszczących się w przedziale wieku 16-24 lat.
Od lutego 1813 zabiegano o utworzenie formacji ochotniczych.
Stąd koncepcja tzw wolnych korpusów/Freikorps/, mających skupić nie dość zamożnych ochotników z warstw uprzywilejowanych. Młodzi szlachcice i młodzi wykształceni mieszczanie z niezbyt majętnej klasy mieli być uzupełnieni ochotnikami z innych państw niemieckich.
Król wyraził zgodę na tworzenie tego typu oddziałów.
Jednym z nich był Korpus Lützowa, który powstał jeszcze przed oficjalnym przystąpieniem Prus do sojuszu z Rosją. Nazwa pochodziła od założyciela i dowódcy majora Adolfa von Lützowa.
Utworzony w lutym we Wrocławiu, składał się ze studentów i nauczycieli akademickich Uniwersytetu Wr.
27 marca 1813 r. w Rogau-Rosenau /Rogów Sobócki/, podczas uroczystego nabożeństwa odprawionego przez pastora Petersa, zaprzysiężony został jako Królewski Pruski Korpus Lützowa (niem. Königlich Preußisches Freikorps von Lützow). Znany również pod nazwami Jegrzy Lützowa lub Czarni Jegrzy.
Sformowany oddział liczył 260 kawalerzystów i 900 pieszych .
Ochotnicy sami zmuszeni byli zapewnić środki finansowe na utrzymanie i wyposażenie, gdyż państwo pruskie tego nie zapewniało.
Stąd czarny kolor ich mundurów – pochodzący z przefarbowania ubrań cywilnych. Był to najtańszy sposób na jednolity wygląd żołnierzy. Czarne mundury, czerwone wypustki i mosiężne guziki. Dawało to w efekcie triadę czarny-czerwony-złoty, która stała się symbolem ideałów republiki. Stąd geneza barw obecnej flagi państwowej Niemiec.
„Aus Nacht, durch Blut zum Goldenen Licht der Freiheit”/ „Z czerni niewoli, przez krwawe bitwy do złotego światła wolności”/ Takie znaczenie kolorów ma również flaga państwowa Niemiec
Korpus brał udział w walkach w Saksonii lecz jeszcze w 1813 r. został szybko rozbity w starciach z regularnym wojskiem napoleońskim. Następstwem tego było zdziesiątkowanie i wcielenie do armii pruskiej .
Niewątpliwym rezultatem jego działań był impuls do powstania szerszego oporu przeciwko wojskom napoleońskim.
Powtórnie Freikorpsy pojawiły się w 1918, kiedy zaczął tworzyć się system organizacji mających zahamować lewicowe przemiany. Dysponowały one zarówno bronią z magazynów wojskowych, jak i dużą liczbą zdemobilizowanych żołnierzy.
Major Adolf Lützow
Pomnik kawalerzysty Korpusu Lützowa-Sobótka k/Wrocławia 1913 r.od 1948 pozostał tylko cokół ze współczesną tablicą pamiątkową
Ułan królewskiego pruskiego korpusu Lützowa 1813 roku
Nowo powstałymi formacjami ochotniczymi roku 1813 były także regimenty kawalerii narodowej National-Kavallerie-Regimenten . Pod względem składu społecznego regimenty składały się teoretycznie z czystej stanowo reprezentacji szlacheckiej.
7 lutego 1813 powołano w Prusach landwery /wojska terytorialne złożone z rezerwy/. Według planu pięć prowincji państwa winno wystawić 149 batalionów landwery z czego Śląsk 68 to znaczy około 50 tyś. żołnierzy na ogólną przewidzianą liczbę 120 tyś.
Państwo ponosiło obowiązek dostarczenia uzbrojenia i amunicji oraz wypłaty żołdu.
Realizacja przedsięwzięć wojskowych napotykała na problemy natury pieniężnej gdyż wielu ochotników nie było stać na pokrycie kosztów ekwipunku. Ogłoszono więc składanie patriotycznych darowizn przeznaczonych dla niezamożnych. Ofiarność była spora. Były to sumy pieniężne, dary rzeczowe jak konie, broń, biżuteria i inne elementy wojskowego wyposażenia.
Ofiarodawcami byli wyżsi urzędnicy i wojskowi oraz kupcy w tym żydowskiego pochodzenia. Wiele darów , na życzenie ofiarodawców, zamieszczano jako bezimienne.
Udział Prus w wojnie 1813 r., utrzymywanie armii i jej powiększanie wymagały wielkich nakładów, których znaczną część nałożono w postaci podatków i innych świadczeń na ludność prowincji. Stan ubóstwa pogłębiła klęska nieurodzaju w rolnictwie.
Ciężary wojny, dotkliwe spłaty pieniężne, przemarsze i kwaterunki wojsk uczyniły część społeczeństwa niepodatnym na nowe apele, pomimo że Śląsk nie był areną większych walk napoleońskich i nie doznał dodatkowych zniszczeń.
W maju 1813 po przegranych przez armię pruską bitwach pod Lützen i pod Bautzen przeważały opinie jakoby wszystko było stracone .
Postawa profrancuska i nastrój wyczekiwania zaznaczyły się między innymi wśród kręgów opiniotwórczych oraz chłopstwa.
Powtórna przejściowa okupacja części Śląska w tym Wrocławia przez wojska napoleońskie nie tworzyła szczególnych postaw patriotycznych wśród ludności
Po wznowieniu działań wojennych i zwycięstwie w bitwie pod Lipskiem 16-19 października 2013 zakończono wojskowe przedsięwzięcia organizacyjne, które zapoczątkowano w lutym 1813r.
Ostatecznym ciosem zadanym Francuzom, przez koalicję antynapoleońską z udziałem państwa pruskiego, była bitwa pod Waterloo, która 18 czerwca 1815 pogrążyła Napoleona. Uważana za jedną z najważniejszych bitew świata.
Naprzeciw siebie stanęło ok. 65 tysięcy żołnierzy Napoleona i o kilka tysięcy mniej jego przeciwników. Śmierć poniosło lub zostało rannych ponad czterdzieści tysięcy ludzi.
Bitwa pod Waterloo
Reasumując pruskie formacje ochotnicze z terenu prowincji śląskiej nie odegrały większej roli wojskowej. Znaczenie miały tylko świadczenia finansowe poniesione przez społeczeństwo.
Opracował:
Zbigniew Kuriata
Do opracowania wykorzystano:
-„Prowincja Śląska a wojna wyzwoleńcza Prus w 1813” Autor: Magdalena Niedzielska , 1984r. PL ISSN 0037-7511
–materiał historyczny z witryny „Tubootenland”
-teksty ,reprodukcje i rysunki z zasobów internetu
-https://sobotka.fotopolska.eu/769734,foto.html ,
https://www.geocaching.com/seek/cache_details.aspx?guid=93af56f7-526b-401f…
[1] https://pl.wikipedia.org/wiki/Pok%C3%B3j_w_Tyl%C5%BCy
[2] https://historykon.pl/kalendarium-historyczne
[3] https://pl.wikipedia.org/wiki/1813